Spis treści:
- Jak działa skrzynia biegów w ciężarówce?
- Ile biegów mają ciężarówki? Poradnik dla kierowców
- Rodzaje skrzyń biegów w ciężarówce
- Jakie są objawy zużycia skrzyni biegów w ciężarówce?
- Jak rozpoznać, że skrzynia biegów w ciężarówce wymaga serwisu bądź wymiany?
Zasady działania skrzyni biegów przez cały okres rozwoju motoryzacji ulegały wielu zmianom, ale jej istota wciąż postaje taka sama. Niezależnie od sposobu sterowania umożliwia uzyskanie różnych przełożeń i dopasowanie charakterystyki silnika do bieżących oczekiwań kierowcy. Siła czy prędkość? W zależności od sytuacji na drodze, zapotrzebowanie pojazdu ciężarowego na moment obrotowy jest większe lub mniejsze, zaś dzięki przekładni możliwe jest optymalne wykorzystanie parametrów silnika. Jeśli interesuje Cię, ile biegów ma ciężarówka i czy obsługa skrzyni biegów wygląda inaczej, niż w samochodzie osobowym, zapraszamy do naszego artykułu.
Jak działa skrzynia biegów w ciężarówce?
W dużym uproszczeniu jej działanie można porównać do roweru wyposażonego w przerzutki. Do ruszenia z miejsca potrzebna jest większa zębatka, przekazująca siłę mięśni nóg na tylne koło. Poruszanie się z większą prędkością wymaga coraz szybszych przełożeń, czyli mniejszych zębatek. Na podobnej zasadzie skrzynia biegów w ciężarówce pozwala wykorzystać moment obrotowy silnika w sposób optymalny, a im więcej biegów jest do dyspozycji, tym płynniej przebiega ruszanie i rozpędzanie obciążonego pojazdu. Zamiast zębatek i łańcucha mamy tutaj koła zębate i wał napędowy, a między silnikiem i skrzynią sprzęgło, umożliwiające płynne odłączenie jednostki napędowej od skrzyni biegów podczas zmiany biegu.
Przełożenie to stosunek prędkości obrotowej koła napędzającego do prędkości obrotowej koła napędzanego. Jeśli koło napędzające jest mniejsze od koła napędzanego, to jego prędkość obrotowa jest wyższa. Wtedy uzyskiwane jest przełożenie, które co prawda nie pozwala osiągać dużych prędkości drogowych, ale dostarcza potężnego momentu obrotowego i siły napędowej. Celem skrzyni biegów jest zmiana tej prędkości obrotowej, gdyż stanowi ona układ wielu kół zębatych o różnej liczbie zębów, współpracujących ze sobą.
Ile biegów mają ciężarówki? Poradnik dla kierowców
Z racji tego, że pojazdy ciężarowe muszą udźwignąć znaczne obciążenia, sprawnie podjeżdżać pod wzniesienia i radzić sobie na gorszych drogach, potrzebna jest im większa liczba biegów. O ile w aucie osobowym typowe są pięciobiegowe lub sześciobiegowe skrzynie manualne, to w pojazdach ciężarowych do dyspozycji jest ich nawet 18. Tutaj znów przydaje się prosta analogia do układu znanego z rowerów, bo nie oznacza to, że mamy osiemnaście zębatek przy tylnej piaście, tylko dodatkową zębatkę lub dwie przy suporcie. Dzięki temu rośnie liczba kombinacji poszczególnych przełożeń.
W pojazdach ciężarowych jest więc możliwość wyboru „małego” lub „dużego” biegu – decyduje o tym niewielki przełącznik na gałce dźwigni wybieraka skrzyni. Schemat zmiany biegów wygląda podobnie, jak w aucie osobowym, a dodatkowe półbiegi są załączane stosownie do potrzeb, np. gdy w pełni załadowany pojazd rusza pod wzniesienie.
Rodzaje skrzyń biegów w ciężarówce
Manualna skrzynia biegów w starszych modelach ciężarówek mogła wydawać się skomplikowana w obsłudze, choć to głównie kwestia przyzwyczajenia i wyrobienia nawyków. Obecnie o tym, kiedy i jak zmieniać biegi w ciężarówce, coraz częściej decydują skrzynie półautomatyczne i automatyczne. Prowadzenie takiego pojazdu to czysta przyjemność, bo w zasadzie wystarczy wybrać kierunek jazdy na selektorze skrzyni: do przodu D – Drive, pozycja neutralna N – Neutral, bieg wsteczny R – Reverse. Dodatkowo jest jeszcze pozycja DM, czyli manewrowanie do przodu i RM – manewrowanie do tyłu, inaczej biegi pełzające. W niektórych automatycznych skrzyniach biegów w pojazdach ciężarowych stosowane są też dodatkowe tryby, na przykład DS, który odpowiada za skuteczniejsze przyspieszanie, a także tryb DX, który można załączyć podczas jazdy po nieutwardzonym terenie.
Dobrze sprawują się również w pełni zautomatyzowane skrzynie biegów. Montowane w pojazdach Volvo i Renault skrzynie I-Shift posiadają 12 biegów do przodu plus 4 do tyłu i są bardzo zaawansowane technicznie. Skrzynie zautomatyzowane tego typu mają możliwość analizy masy pojazdu, prędkości, nachylenia drogi i innych parametrów, by na tej podstawie dostosować optymalny bieg. Pamiętajmy jednak, że im mniejsza komplikacja mechanizmu „na wierzchu”, tym więcej dzieje się w środku i tak właśnie jest z niektórymi skrzyniami biegów, które wymagają wykwalifikowanej obsługi serwisowej.
Jakie są objawy zużycia skrzyni biegów w ciężarówce?
Jak każdy mechanizm intensywnie pracujący w zmiennych warunkach, tak też i skrzynia biegów ulega naturalnemu zużyciu eksploatacyjnemu. Oczywiście modele stosowane w samochodach ciężarowych mają zwiększone interwały serwisowe i są przystosowane do pokonywania tysięcy kilometrów miesięcznie. O ile starsze generacje skrzyń biegów to konstrukcje mechaniczne, wymagające wymiany zużytych podzespołów i świeżego oleju przekładniowego dobrej klasy, o tyle współczesne rozwiązania są o wiele bardziej skomplikowane w naprawie.
Gdy zawodzi skrzynia biegów, ciężarówka będzie wymagała wizyty w serwisie, co wiąże się z przestojem, a to uniemożliwia podejmowanie zleceń. Wszystkie podejrzane symptomy z układu przeniesienia napędu, w tym trudności z wyborem przełożenia, wypadanie biegów, narastający hałas czy podejrzane drżenie drążka wybieraka skrzyni trzeba zdiagnozować. Zapobieganie awariom jest znacznie tańsze i prostsze, niż ich usuwanie. Jeśli chodzi o skrzynie półautomatyczne lub automatyczne nowej generacji, wiele wyjaśni diagnostyka komputerowa.
Jak rozpoznać, że skrzynia biegów w ciężarówce wymaga serwisu bądź wymiany?
Choć w zasadzie każdą skrzynię biegów da się naprawić, koszty tej operacji mogą być zbyt wysokie. Dlatego też w niektórych sytuacjach warto rozważyć inne rozwiązania. Kiedy skrzynia biegów jest do wymiany? Gdy jej naprawa lub regeneracja jest karkołomna lub nieopłacalna. Wtedy można zdecydować się na egzemplarz używany lub zregenerowany, posiadający dodatkową, limitowaną ochronę gwarancyjną.
Przeczytaj także: Jak utrzymać akumulator ciężarówki w dobrej kondycji?
